Бенчмаркинг

Ардчилалын хонх цохилж Монгол улсад ардчилсан буюу зах зээлийн нийгэм ирсэн. Тэр цагаас л эхлэн ганзагын наймаачид цаашлаад жижиг дунд бизнес эрхлэгчид борооны дараах мөөг шиг л байсан. Үүнтэй зэрэгцэн байгаллагуудад менежмент, маркетингийн асуудлууд гарч эхэлсэн байна. 1990-ээд оноос эхлэн бенчмаркинг-ийн тухай хаа сайгүй ярьж бичих болсон билээ. Менежмент, маркетингийн зааг уулвар дээр гарч ирсэн шинэ чиглэл нь бизнесийн оголчид, бизнес эрхлэгчдийн оюун ухаанд үймээн бий болгосон байна. Тэгвэл бенчмаркинг гэж юу вэ? Энэ нь менежментийн сүүлийн үеийн маяг уу?, эсвэл орчин үеийн бизнесийн загвар юм уу? Энэ нь урьд өмнө нь хэрэглэгдэж байсан уламжлалт арга зүй, бизнесийн технологиос ялгаатай юу, үгүй юу? Хэрэв ялгаатай бол юугаараа ялгаатай вэ? Гэсэн асуулт аяндаа гарч ирнэ.
Өнөөдөр уг ойлголтыг нэг хэсэг нь өрсөлдөх чадварын үзэл баримтлалын хөгжлийн бүтээгдэхүүн гэж үзэж байхад, нөгөө нэг хэсэг нь чанарыг сайжруулах хөтөлбөр, мөн цөөнгүй судлаачид Японы бизнесийн үйлдлэгийн гайхамшигтай бүтээгдэхүүн гэж тооцдог. Чухам үнэн нь эдгээрийн дунд байдаг аж.
Бенчмаркинг нь үндсэндээ мэдээлэл олох, тэдгээрээ үнэлэх, бусдаас суралцах, илүү сайжруулан сэтгэх, илүү өндөр түвшинд үйл ажиллагаагаа явуулах зэрэг олон цогц үйл ажиллагаанаас бүрдэнэ. Бенчмаркинг хийхдээ хамгийн түрүүнд өөрийнхөө компаниас илүү амжилттай яваа бизнесийг олж тогтоон, түүний амжилтын нууцыг олж мэдээд, хэрэгтэй гэсэн зүйлүүдээ өөрийн бизнестээ нэвтрүүлж илүү сайн сайжруулж, өндөр түвшинд үйл ажиллагаа хийхээс эхэлдэг. Товчоор хэлбэл гол санаа нь өөрийн бүтээгдэхүүн болон үйл ажиллагааг маш амжилттай яваа бусад, байгууллагынхтай харьцуулж, түүний давуу талаас суралцах юм.
Бенгчмаркингийг 1950-иад оны сүүлч үеэс үүссэн гэж үзэж болно. Яг энэ үед Японы мэргэжилтнүүд ялангуяа АНУ, Өрнөд Европын нэр гарсан компаниудад айлчлахдаа Японы компаниудад нэн даруй нэвтрүүлж болох үзэл санааг хайж байсан байна. Тэд барууны бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний давуу болон сул талуудыг илрүүлэх, түүнчлэн зах зээлд аль болох бага үнээр гаргах замаар илүү их өрсөлдөх чадвартай өөрчлөлт хийхийн тулд тэдгээрийг нарийвчлан судалж байв. Үйлдвэрлэл менежментийн салбарт зөвхөн Өрнөдөд эзэмшиж байсан дэлхийн тэргүүлэх технологи, ноу-хау-г Япончууд өөрсдийн давуу төлөө болгохоор шийдсэн байна. Ийнхүү Барууны технологийг эрчимтэй зээлдэх үйл ажиллагаа 1960-аад оны эцэс хүртэл үргэлжилсэн байна. Энэ үед Японы компаниуд барууны компаниудыг гүйцэж түрүүлсэн юм. Үндэсний аж үйлдвэрийн хөгжлийн суурь болгож барууны технологийг хэрэглэсэн Япончуудын амжилт илэрхий багаад ямар ч эргэлзээ төрүүлхээргүй байдаг.
Харин Баруунд бенчмаркингийг орчин үеийн утгаар нь анх удаа 1979 онд Xerox корпораци зэх зээлд эздэх хувь хэмжээ нь асар хурдтай унаж байсан хүндрэлтэй нөхцлийг даван туулхын тулд хэрэглэжээ. Тус корпорацид өөр ямар нэгэн хувилбар буюу сонголт байгаагүй гэж хэлж болох юм. Учир нь тэдний өрсөлдөгчид нь хэрэглэгчидэд ойролцоо түвшний чанартай бүтээгдэхүүнийг илүү хямд үнээр санал болгож, борлуулж байсан юм. Үүссэн нөхцөл байдлын шалтгааныг тодруулах үүднээс өрсөлдөгчдийн бүтээгдэхүүнийг харьцуулан шинжилснээр тэдгээрийн техникийн тодорхойлолт, онцлог шинжүүдийг илрүүлж, үнэлсэн байна. Үүний үндсэн дээр зах зээлийн хосгүй чухал саналыг боловсруулсан байна. Хүрсэн үр дүндээ урамшиж зоригжсон корпорацийн ажилтнууд Японы Fuji компаний туршлагыг нарийвчлан судалж, түүнийг өөрийн нөхцөлд тохируулан нэвтрүүлсэн нь Xerox корпорацийг амжилт, хөгжил цэцэглэлтэд хүргэсэн байна. Үүний дараа бенчмаркингийн үзэл баримтлал Xerox корпорацийн бизнесийн стратегийн салшгүй чухал хэсэг болсон байна. Өнөө үед Xerox бенчмаркингийн технологийг хэрэглэх салбарт зүй ёсоор нэрд гарсан тэргүүлэх компани болоод байна. АНУ-д өнөөгийн байдлаар бенчмаркингийн арга зүйг эзэмших, үр ашигтай хэрэглэх нь компанийн зах зээлийн амжилтын салшгүй нэг нөхцөл болсон гэж болно.
Бенчмаркингийг бусдаас хулгайлах гэх зэрэг муу зүйл хэмээн бодож магадгүй гэхдээ энэ бол техник технологийн хөгжилд чухал нөлөө үзүүлдэг байна. International Benchmarking Clearhouse-ийн тэргүүн Бага-Жексон Грейсон бенчмаркинг үр ашгаа өгч дэлгэрсний шалтгааныг дараах байдлаар тодорхойлсон байна:
1. Глобаль өрсөлдөөн: Глобалчлалын эрин үед компаниуд амьдрахын тулд өрсөлдөгчийннхөө тэргүүлэх амжилтуудыг бүх талаас нь нарийвчлан судлах, дэс дараатайгаар хэрэглэх шаардлагатайг ухамсарлаж байна.
2. Чанарын урамшуулал: Сүүлийн жилүүдэд олон оронд үндэсний түвшинд чанарын тэргүүлэх компаниудыг тодруулах, урамшуулах кампанит ажил нэлээд газар авч байна. Компаниуд тодорхой хөтөлбөрт оролцох гол нөхцөл нь тухайн компанийн үйлдвэрлэж буй бүтээгдэхүүний өрсөлдөх чадвар, удирдлагын үйлдлэгт бенчмаркингийн үзэл баримтлалыг хэрэглэсэн байх явдал болж байна.
3. Үйлдвэрлэлийн болон бизнесийн технологийн салбарт дэлхий нийтийн амжилт, ололтыг тууштай нэвтрүүлэх, хэрэглэх шаардлага өрсөлдөгчөөсөө хоцрохгүйн тулд бүх компани үйлдвэрлэлийн хэмжээ ба үйл ажиллагааны хүрээнээс үл хамааран үйлдвэрлэл, бизнесийн технологийн салбар дахь тэргүүн туршлагыг тогтмол судалж, хэрэглэж байх шаардлагатай байдаг.
Бенчмаркинг бол зөвхөн өрсөлдөгчөө судлах тэргүүний технологи биш. Бенчмаркинг гэдэг нь нэдүгээрт компанийн тасралтгүй сайжруулах эрмэлзлэлийн жам ёсны хөгжлийг санал болгодог үзэл баримтлал, хоёрдугаарт энэ нь өөрөө сайжрах үйл явц юм. Энэ бол шинэ санааг цаг үргэлж хайж эрэлхийлэх, тэдгээрийг үйл ажиллагаандаа нийцүүлэн дэс дараалалтайгаар хэрэглэх явдал мөн. Өрсөлдөөний давуу талыг харьцуулан шинжилж, өөрчлөх шаардлагыг ухамсарлах явдал нь бенчмаркингийн үйл ажиллагааны эцсийн үе шат биш харин “Хэрхэн?”, “Яагаад?” гэсэн асуултуудад хариулт өгөх шаардлагатай анхны алхам юм. Бенчмаркингийн үзэл баримтлалын чухал бүрэлдэхүүн хэсэг нь бизнесийг хөтлөн явуулах компанийн дотоод технологи байдаг. Үүний үндсэн дээр харьцуулалтын түвшин, шалгуурыг тодорхойлдог. Бенчмаркинг нь хэн нэгэн хүний үйл ажиллагаа бус харин компанийн бизнес төлөвлөгөөнд стратегийн хувьд зайлшгүй тусгагдсан байх бүхэл бүтэн багийн үйл ажиллагаа гэдгийг ойлгох нь чухал.
Бенчмаркинг нь үндсэндээ 4 үе шаттай судалгааны хэсгээс эхэлдэг.
1. Өөрийн бизнесийн үйл ажиллагаанд нарийвчилсан шинжилгээ хийх.
2. Бусад компанийн үйл ажиллагаанд нарийвчилсан шинжилгээ хийх.
3. Өөрийн бизнесийн үйл ажиллагааг бусад комапнитай харьцуулж үнэлгээ өгөх.
4. Алдагдалыг багасгахын тулд зайлшгүй хийгдэх ёстой шинэчлэлүүдийг тодорхойлох.
Үүний дараа та ямар хэлбэрийн бенчмаркинг хийхээ тодорхойлно.
- Дотоод. Компанийхаа нэгж хэсгүүдийн ажлыг хооронд нь харьцуулах
- Өрсөлдөгчийн. Өөрийнхийг өрсөлдөгчтэйгээ харьцуулах
- Ерөнхий. Өөрийнхийг шууд бус өрсөлөдгчтэй харьцуулах
Бенчмаркинг бол зөвхөн нэг удаа хийгдээд дуусах анализ биш харин амжилтанд хүрэн хүртлээ байнга өөрчлөлт шинэчлэл хийх ёстой юм. Тиймээс энэ бол байдаг л нэг тагнуулын, санаа хулгайлах, ажил биш харин ч нарийн мэдрэмж шаардсан урлаг юм. Тийм ч учраас бенчмаркингийг зөвхөн бизнесийн байгууллагууд биш төрийн байгууллагууд, эмнэлэг, сургууль, агентлагууд хүртэл ашиглаж байна.




 
Ашигласан материал:
1. Менежментийн шинэ парадигма: Төлөвшил хөгжлийн үндсэн хандлага – Удирдлагын академи Бизнес удирдлагын сургууль, УБ хот 2007 он
2. Bendell T., Boulten L., Goodstadt P. Benchmarking for competitive advantage, Pitman Publishing. 1998
3. Үйлдвэрлэл үйл ажиллагааны менежмент – Ш.Эрдэнэбуян. УБ 2007 он
4. Operations management - Roger G.Schroeder. 2003
5. http://zaluu-marketer.blogspot.com/2009/01/blog-post_22.html
6. http://en.wikipedia.org/wiki/Benchmarking
7. http://www.qualityresearchinternational.com/glossary/benchmarking.htm